HISTORY
Pangasinan was among the earliest political and administrative units in the Philippines. It was officially conquered and colonized by D. Martin de Goiti in 1571. On April 5, 1572, Pangasinan was made an encomienda by the Spanish royal crown to receive instruction on the Catholic Faith, which means that Pangasinan was organized under one leadership and has identity before the Spanish royal court. Eight years later, in 1580, Pangasinan was organized into a political unit under an alkalde mayor who at that time has authority as head of the province or provincial government with judicial function indicating that Pangasinan has become a province. To commemorate the day when Pangasinan became an encomienda and the year it became a province, Pangasinan celebrates April 5, 1580 as the official founding day of the Province of Pangasinan. At that time, its territorial jurisdiction included the Province of Zambales and parts of La Union and Tarlac. By the middle of the 19th century however, the northern towns of Agoo to Bacnotan were separated from the province and became parts of La Union. The provincial territory was further diminished in 1875 with the annexation of Paniqui and other towns south of it to Tarlac.
Pangasinan, derived its name from the word “panag asinan”, which means “where salt is made”, owing to the rich and fine salt beds which were the prior source of livelihood of the province’s coastal towns.
SIGNIFICANT PERIODS
Pre-Spanish period – Ancient Malayo-Polynesians of the Austronesian stock arrive by boat and establish settlements along the Lingayen Gulf. They are proficient in salt-making so they call their new home Pangasinan which means “the place where salt is made.” This refers to the coastal area only while the inner areas are collectively called “Caboloan” because the small bamboo species called “bolo” abound there. The inhabitants of Pangasinan traded with India, China and Japan as early as the 8th century A.D.
1572 – Juan de Salcedo, upon the orders of his grandfather Governor General Miguel Lopez de Legazpi to explore and pacify northern Luzon, reaches
Pangasinan. A Spanish priest-historian, Fray Juan Ferrando, calls Salcedo the “first discoverer” of Pangasinan. The province is now under the jurisdiction of Spain as an encomienda since April 5.
1574-1575– The Chinese corsair Limahong, after being repulsed by the Spaniards in his bid to found a colony in Manila, goes to Pangasinan and establishes his little kingdom within a fort in Lingayen. His party is composed of men, women and children. He forces the natives to cooperate with him by supplying him provisions and serving him and his people. Juan de Salcedo pursues him and after months of blockade Limahong and his forces escape in August 1575 through a channel that they dug out into the China sea. Many of his men with their families choose to stay behind in Lingayen.
1580 – Pangasinan is organized as an alcaldia mayor , a politico-civil administrative unit or province, by Governor General Gonzalo Ronquillo de Peñalosa and receives its first alcalde mayor in the person of Don Pedro Manrique.
1611 – The province of Pangasinan’s territorial limits are set by the superior government, thus completing the requisites for a viable political subdivision: a defined territory, a set of administrators, and law-abiding subjects. The province, as constituted, now include all the coastal villages called “Pangasinan” and the inner areas called “Caboloan.” The boundaries are from San Juan (now in La Union) in the north, to the foothills of the Cordillera and Caraballo mountains in the northeast and east, to Paniqui in the south, to the present area of Sual town in the west plus that area that is the present-day Zambales.
1660 –Malong Revolt. Andres Malong of Binalatongan leads the revolt of the Filipinos against the Spaniards. They were encouraged by the short takeover of Manila by the Dutch. He declares himself as “Ari” but their declaration of independence is short-lived as they are subdued by the Spaniards in less than a month.
1762 – Palaris Revolt – Juan dela Cruz Palaris, also of Binalatongan, leads his people to complain to the Spaniards about paying tributes. Encouraged by the defeat of the Spanish army and capture of Manila by the British, they go on to make more demands and drive away all the Spaniards from the capital town of Lingayen. For two years the rebels and their supporters in the province taste freedom and power over the Spanish government but the capture of Palaris ends the rebellion. To forget this sad episode the Spanish officials give the town “Binalatongan” its new name “San Carlos” in honor of Spain’s reigning monarch Charles III.
1840 – The Casa Real (Royal House) is constructed in Lingayen. This 1,700 sqm building of stone masonry and bricks is the provincial seat of government where the Alcalde Mayor resides and holds office. It would be the venue of many historic events in Pangasinan and was used as the “Juzgado” later on.
1855 – The Spanish government opens Sual as an official port of foreign trade. Rice is exported to China and Macao from this port. It is also one of the country’s centers for shipbuilding, together with Labrador, Lingayen and Dagupan.
December 27, 1897 – General Emilio Aguinaldo, accompanied by Spanish Governor General Primo de Rivera and others, takes the train to the Dagupan terminal and travels on to Sual to board the S.S. Uranus that is to bring him to exile in Hongkong to comply with the Pact of Biak-na-Bato.
July 22, 1898 – Pangasinan is liberated from Spanish rule. The local board of Katipunan that was organized by General Francisco Makabulos of Central Luzon four months earlier and led by Don Daniel Maramba of Sta. Barbara, Vicente del Prado of San Jacinto, Juan Quesada and Eliseo Arzadon of Dagupan, defeat the Spanish forces making a last stand in Dagupan. Thereupon, they reenact the proclamation of independence done at Kawit 40 days earlier.
February 5, 1899 – A day after the start of hostilities of the Philippine-American War, President Aguinaldo directs Pangasinan Governor Quesada to transfer the provincial capital to San Carlos to protect the province from the threat of a coastal invasion by the Americans, as Lingayen is located right by the Gulf. San Carlos thus served as the capital of the province from this day until the fall of the Republican forces in Pangasinan in November of the same year.
August 1899 – In a barrio in Bayambang, Jose Palma, a staff member of the revolutionary government’s newspaper La Independencia, writes a poem that becomes the lyrics for the melody of the “La Marcha Nacional Filipina” composed by Julian Felipe. This poem is translated later to Pilipino and given the title “Lupang Hinirang” which is now the Philippine National Anthem. It was written in the house of Doña Romana G. vda de Favis. This house served as the “Malacañang” of the Aguinaldo Republic momentarily in November 1899. (The said barrio is now part of Baustista.)
Early November 1899 – the Philippine American War reaches Pangasinan. General Emilio Aguinaldo, the president of the first Philippine Republic, transfers the seat of his government to Bayambang and it momentarily becomes the capital of the republic. The Council of Government also convenes for the last time in Bayambang, in which meeting it was finally decided to disband the army and resort instead to guerilla warfare. The formal workings of the central government of the first Philippine Republic thus ended in Bayambang.
November 20, 1899 –General MacArthur and General Lawton’s columns successfully link up with General Wheaton’s in Dagupan, marking the end of overt warfare in Pangasinan and completing the American conquest of the province. Shortly, military administrators are installed.
February 16, 1901 – The Taft Commission organizes Pangasinan as a civil province in a general assembly in Dagupan. Don Perfecto Sison of Lingayen is appointed Governor and Lingayen is chosen over Dagupan to remain as the capital because the Casa Real is located there. Judge Taft and his commissioners were given a grand reception at the Casa Real.
September 1902 – The first public secondary school in Pangasinan is opened in Lingayen with some of the US “Thomasites” as educators. The Pangasinan Academic High School is the sole public secondary school in Pangasinan until 1946. Now named the Pangasinan National High School, it has produced many of the most successful personages in the province.
February 10-19, 1919 – Governor Daniel Maramba leads the inaugural festivities for the new Capitol. The revelry features an agricultural and industrial fair, a carnival, parades and a grand coronation ball with a a queen and her court. American Ralph Doane, designed this neo-classical building.
December 22, 1941 – World War II comes to Pangasinan. Bitter fighting between the USAFFE (United States Armed Forces in the Far East) and the Japanese army rages around the towns of Pozorrubio, Binalonan, and Tayug. In due course, the USAFFE forces retreat to Bataan and the Japanese military takes control of Pangasinan and the two-year Japanese invasion starts. This brought enormous hardship to the people.
January 20, 1942 – It being necessary to cooperate with the occupation forces through the Japanese Military Administration, Dr. Santiago Estrada, who earlier evacuated the provincial office to Tayug, reassumes the governorship and reorganizes the provincial government in order to help in the restoration of peace and order and to work for the welfare of the people. Dagupan is chosen as the provincial capital of the new Japanese-sponsored national government.
January 9-13, 1945 – The Allied Forces with the United States Sixth Army under General Walter Krueger lands unopposed on the beaches of Lingayen, Binmaley, Dagupan, Mangaldan, and San Fabian, effecting the start of the liberation of Pangasinan. Four days later Gen. Douglas MacArthur came ashore right behind the ruined Capitol building. He also landed in Dagupan and set up his Luzon headquarters there.
February 1945 – The Americans through the Philippine Civil Affairs Unit (PCAU) reestablish the provincial government and install Sofronio Quimson as Governor, while retaining the wartime capital of Dagupan as such.
June 1945 – The provincial capital is moved back to Lingayen.
1946- Through the Philippine Rehabilation Act, the US government assists the provincial government under Governor Enrique Braganza in reconstructing damaged buildings including the Capitol building.
1953 – Governor Juan de Guzman Rodriguez undertakes the construction of the governor’s official residence and guest house. It is named “Princess Urduja Palace” after the legendary 14th century amazon leader in pre-colonial Pangasinan. (Note: Sometime in the 1990s a national conference of scholars and academicians concluded that the kingdom where Urduja was supposed to rule was not in Pangasinan or anywhere in the Philippines but somewhere in Indochina.)
June 30, 1992 – A full-blooded Pangasinense, Fidel V. Ramos, becomes President of the Republic of the Philippines. Among his many achievements that benefits Pangasinan today was attracting foreign investors to put up the Sual Power Plant to ease the power crisis before and during his term, and the San Roque Dam.
October 1999 – The Sual Power Plant in Sual started operating. With Pangasinan as the host province, this is the largest and most effective coal-fired power plant in the Philippines servicing the Luzon grid with a generating capacity of 1,218 MW. The company has an Energy Conversion Agreement with the National Power Corporation with a 25-year build-operate-transfer scheme (BOT).
1998 – The San Roque Multipurpose Project or SRMP in San Manuel and San Nicolas was built to harness the power of the country’s third largest river, the Agno River, bringing these benefits to several communities in the heart of Luzon if operated and maintained properly: flood control, irrigation, electrical power and improved water quality.
2007- The second half of 2007 marks the commencement of significant changes in the physical appearance and systematic clustering of provincial government buildings, parks, hospitals, and satellite offices. The intensive rehabilitation and repair of the provincial capitol building gained national fame and recognition upon its completion in 2008, earning for it the title “Best Provincial Capitol in the Philippines”. Simultaneous to the renovation o f the physical infrastructure of the province, human resource improvement was implemented through programs which resulted to the restoration of dignity, self-respect and professionalism of provincial government employees as working force partners in Pangasinan’s development. It was during this Term of Governor Amado T. Espino, Jr. that the founding day of Pangasinan was estblished, celebrating its 430th founding
anniversary for the first time on April 5, 2010. Pangasinan’s Golden age took off from this year which saw numerous investments flowing into the province, significant development projects mushrooming in every corner, local, national and international linkages being established, all for Pangasinan’s progress and advancement, and finally breaking ground on a period where Pangasinenses proudly claim that their Province is the best place to invest, live, work and raise a family.
Pangasinan ay kabilang sa mga pinakamaagang pampulitika at administratibong yunit sa Pilipinas. Ito ay opisyal na nasakop at sinakop ng D. Martin de Goiti sa 1571. Noong Abril 5, 1572, Pangasinan ay ginawa ng isang encomienda sa pamamagitan ng Espanyol hari o reyna korona upang makatanggap ng pagtuturo sa Catholic Faith, na nangangahulugan na ang Pangasinan ay nakaayos sa ilalim ng isang pamumuno at may identity bago ang Espanyol royal court. Pagkalipas ng walong taon, noong 1580, Pangasinan ay nakaayos sa isang yunit pampulitika sa ilalim ng isang alkalde mayor na sa oras na iyon ay may awtoridad bilang pinuno ng lalawigan o panlalawigang pamahalaan na may mga function ng panghukuman na nagpapahiwatig na Pangasinan ay maging isang probinsya. Upang gunitain ang araw kapag Pangasinan naging isang encomienda at ang taon ito ay naging isang lalawigan, Pangasinan nagdiriwang 5 Abril 1580 bilang opisyal na araw founding ng lalawigan ng Pangasinan. Sa oras na iyon, ang mga teritoryal na hurisdiksyon kasama sa Lalawigan ng Zambales at ilang bahagi ng La Union at Tarlac. Sa kalagitnaan ng ika-19 siglo gayunpaman, hilagang bayan ng Agoo sa Bacnotan ay pinaghihiwalay mula sa lalawigan at naging bahagi ng La Union. Ang panlalawigang teritoryo ay karagdagang pinaliit sa 1875 sa pagsasanib ng Paniqui at iba pang mga bayan sa timog ng ito sa Tarlac.
Pangasinan, nagmula ang pangalan nito mula sa salitang "Panag Asinan", na ibig sabihin ay "kung saan asin ay ginawa", dahil sa ang mayaman at pinong asin kama kung saan ay ang mga bago pinagkukunan ng kabuhayan ng mga coastal town sa lalawigan ng.
Makabuluhang panahon
Period Pre-Spanish - Sinaunang Malayo-Polynesian ng Austronesian stock dumating sa pamamagitan ng bangka at magtatag ng mga pamayanan sa kahabaan ng Lingayen Gulf. Ang mga ito ay may kakayahan sa paggawa ng asin kaya tumawag sila ng kanilang bagong bahay Pangasinan na nangangahulugang "ang lugar kung saan ang asin ay ginawa." Ito ay tumutukoy sa coastal area lamang habang ang mga lugar sa loob ay kolektibong tinatawag na "Caboloan" dahil ang maliit na species ng kawayan na tinatawag na "gulok "makapal doon. Ang mga naninirahan sa Pangasinan traded na may Indya, Tsina at Japan bilang maaga bilang ang ika-8 siglo AD
1572 - Juan de Salcedo, sa utos ng kanyang apo Governor General Miguel Lopez de Legazpi upang galugarin at umawat hilagang Luzon, umabot
Pangasinan. Isang Espanyol pari-mananalaysay, Fray Juan Ferrando, tawag Salcedo ng "unang deskubridor" ng Pangasinan. Ang lalawigan ay sa ilalim ng hurisdiksiyon ng Espanya bilang isang encomienda mula noong Abril 5 ngayon.
1574-1575- Ang Chinese corsair Limahong, matapos na repulsed sa pamamagitan ng mga Espanyol sa kanyang mga bid upang makahanap ng isang kawan ng mga ibon sa Manila, pupunta sa Pangasinan at nagtatatag ng kanyang maliit na kaharian sa loob ng isang depensa sa Lingayen. Ang kanyang partido ay binubuo ng mga lalaki, babae at mga bata. Pinipilit niya ang mga katutubo na makipagtulungan sa kanya sa pamamagitan ng pagbibigay sa kanya ng mga probisyon at sa kanya at sa kanyang mga tao serving. Juan de Salcedo panghabang kanya at matapos ang buwan ng blockade Limahong at ang kanyang mga pwersa makatakas sa Agosto 1575 sa pamamagitan ng isang channel na sila utong out sa dagat Tsina. Marami sa kanyang mga lalaki sa kanilang mga pamilya pumili upang manatili sa likod sa Lingayen.
1580 - Pangasinan ay isinaayos bilang isang Alcaldia mayor, isang administrative unit o lalawigan pulitiko-sibil, sa pamamagitan ng Gobernador General Gonzalo Ronquillo de Peñalosa at tumatanggap ng kanyang unang alcalde mayor sa katauhan ni Don Pedro Manrique.
1611 - Ang lalawigan ng mga limitasyon ng mga teritoryal na Pangasinan ay naka-set sa pamamagitan ng higit na mataas na pamahalaan, ganito ang pagkumpleto ng rekisitos para sa isang mabubuhay politikal na subdibisyon: isang tinukoy teritoryo, isang set ng mga administrador, at mga paksa masunurin sa batas. Ang lalawigan, tulad ng batas, ngayon isama ang lahat ng coastal village na tinatawag na "Pangasinan" at ang panloob na mga lugar na tinatawag na "Caboloan." Ang mga hangganan ay mula sa San Juan (na ngayon sa La Union) sa hilaga, sa paanan ng Cordillera at Caraballo bundok sa hilagang-silangan at silangan, upang Paniqui sa timog, hanggang sa kasalukuyan lugar ng Sual na bayan sa kanluran plus na lugar na sa kasalukuyan-araw Zambales.
1660 -Malong aalsa. Andres Malong ng Binalatongan humantong ang pag-aalsa ng mga Pilipino laban sa mga Kastila. Sila ay hinihikayat sa pamamagitan ng maikling pagkuha sa kapangyarihan ng Manila sa pamamagitan ng mga Dutch. Ipinahayag niya ang kanyang sarili bilang "Ari" ngunit ang kanilang mga deklarasyon ng kalayaan ay maikli ang buhay ng mga ito ay sakop ng mga Espanyol sa mas mababa sa isang buwan.
1762 - Palaris Revolt - Juan dela Cruz Palaris, din ng Binalatongan, ay humahantong ang kanyang mga tao upang magreklamo sa mga Kastila tungkol sa pagbabayad tributes. Hinihikayat sa pamamagitan ng pagkatalo ng mga hukbong Espanyol at makuha ng Manila sa pamamagitan ng British, pumunta sa mga ito ay upang gumawa ng mas maraming pangangailangan at itaboy ang lahat ng mga Kastila mula sa kabisera ng bayan ng Lingayen. Para sa dalawang taon ang mga rebeldeng at kanilang mga tagasuporta sa lalawigan tikman ang kalayaan at kapangyarihan sa ibabaw ng mga Espanyol na pamahalaan ngunit ang pagkuha ng Palaris nagtatapos ang paghihimagsik. Upang kalimutan ang malungkot na episode ang mga opisyal ng Spanish bigyan ang bayan "Binalatongan" sa bago nitong pangalan na "San Carlos" sa karangalan ng reigning reyna ng Espanya Charles III.
1840 - Ang Casa Real (Royal House) ay itinayo sa Lingayen. Ito 1,700 sqm gusali ng bato masonerya at brick ay ang panlalawigang sentro ng pamahalaan kung saan ang Alcalde Mayor tirahan at humahawak ng opisina. Gusto Ito ay ang lugar ng maraming mga makasaysayang mga kaganapan sa Pangasinan at ginamit bilang ang "Juzgado" sa susunod.
1855 - Nagbukas ang Espanyol na pamahalaan Sual bilang isang opisyal na port ng dayuhang kalakalan. Rice ay nailipat na sa Tsina at Macau mula sa port. Ito ay isa sa mga sentro ng bansa para sa paggawa ng mga bapor rin, kasama ng Labrador, Lingayen at Dagupan.
Disyembre 27, 1897 - General Emilio Aguinaldo, sinamahan ng Spanish Governor General Primo de Rivera at ang iba, tumatagal ang tren sa terminal ng Dagupan at mga paglalakbay sa sa Sual na pumanhik sa SS Uranus iyon ay upang dalhin siya sa pagpapatapon sa Hongkong upang sumunod sa mga Kasunduan sa Biak-na-Bato.
Hulyo 22, 1898 - Pangasinan ay liberated mula sa pamamahala ng mga Kastila. Ang mga lokal na lupon ng Katipunan na ay inayos ayon sa General Francisco Makabulos ng Gitnang Luzon sa apat na buwan nang mas maaga at sa pamumuno ni Don Daniel Maramba ng Sta. Barbara, Vicente del Prado ng San Jacinto, Juan Quesada at Eliseo Arzadon ng Dagupan, talunin ang puwersa Spanish paggawa ng isang huling tumayo sa Dagupan. Sa ibabaw nito, reenact nila ang pagpapahayag ng pagsasarili gawin sa Kawit 40 araw na mas maaga.
Pebrero 5, 1899 - Isang araw pagkatapos ng simula ng labanan ng Digmaang Pilipino-Amerikano, President Aguinaldo ang namumuno sa Pangasinan Governor Quesada na ilipat ang panlalawigang kabisera sa San Carlos upang maprotektahan ang lalawigan mula sa mga banta ng isang coastal panghihimasok ng mga Amerikano, tulad ng Lingayen Matatagpuan mismo sa pamamagitan ng Gulf. San Carlos kaya nagsilbi bilang ang kabisera ng lalawigan mula sa araw na ito hanggang sa pagkahulog ng Republican pwersa sa Pangasinan noong Nobyembre ng parehong taon.
Agosto 1899 - Sa isang baryo sa Bayambang, Jose Palma, isang miyembro ng kawani ng pahayagan ng rebolusyonaryong pamahalaan La Independencia, nagsusulat ng isang tula na nagiging lyrics para sa mga tono ng "La Marcha Nacional Filipina" na binubuo ng Julian Felipe. Tulang ito ay isinalin sa ibang pagkakataon upang Pilipino at binigyan ng titulong "Lupang Hinirang" na ngayon ng Philippine National Anthem. Ito ay isinulat sa bahay ni Doña Romana G. Vda de Favis. Ang bahay na ito ay nagsilbi bilang ang "Malacañang" ng Aguinaldo Republic sandali noong Nobyembre 1899. (Ang sinabi barrio ay bahagi na ngayon ng Baustista.)
Maagang Nobyembre 1899 - Digmaang Pilipino Amerikano umabot Pangasinan. General Emilio Aguinaldo, ang pangulo ng unang Republika ng Pilipinas, ang paglipat ng mga upuan ng kanyang pamahalaan sa Bayambang at ito sa ilang sandali ay nagiging ang kabisera ng republika. Ang Konseho ng Gobyerno convenes din para sa mga huling oras sa Bayambang, kung saan ang mga pulong na ito ay sa wakas ay nagpasya na buwagin ang hukbo at resort sa halip na gerilya digma. Ang pormal na mga gawain ng pamahalaang sentral ng unang Republika ng Pilipinas sa gayon nagtapos sa Bayambang.
Nobyembre 20, 1899 Pangkalahatang-MacArthur at mga haligi General Lawton ni matagumpay link up sa General Wheaton sa Dagupan, minamarkahan ang katapusan ng pantao digma sa Pangasinan at pagkumpleto ng mga Amerikanong pananakop ng lalawigan. Makalipas ang ilang sandali, ang mga administrator ng militar ay naka-install.
16 Peb 1901 - Ang Taft Commission nagsasagawa Pangasinan bilang isang sibil lalawigan sa isang general assembly sa Dagupan. Don Perfecto Sison ng Lingayen ay hinirang ng Gobernador at Lingayen ay pinili sa loob ng Dagupan upang manatili bilang ang kabisera dahil ang Casa Real ay matatagpuan doon. Hukom Taft at ang kanyang mga komisyonado ay bibigyan ng isang grand reception sa Casa Real.
Set 1902 - Ang unang pampublikong sekundaryong paaralan sa Pangasinan ay binuksan sa Lingayen sa ilan sa mga US "Thomasites" bilang educators. Ang Pangasinan Academic High School ay ang nag-iisang pampublikong sekundaryong paaralan sa Pangasinan hanggang 1946. Ngayon pinangalanan ang Pangasinan National High School, ito ay ginawa ng marami sa mga pinaka-matagumpay na katauhan sa lalawigan.
Pebrero 10-19, 1919 - Gobernador Daniel Maramba humahantong ang pagtanggap na kasiyahan para sa bagong Capitol. Nagtatampok ang maingay at magulong pagsasaya Ang isang pang-agrikultura at pang-industriya fair, isang carnival, parada at isang grand coronation ball aa reyna at ang kanyang looban. Amerikano Ralph Doane, dinisenyo ito neo-classical na gusali.
Disyembre 22, 1941 - Ikalawang Digmaang Pandaigdig dumating sa Pangasinan. Mapait labanan sa pagitan ng USAFFE (Estados Unidos Sandatahang Lakas sa Malayong Silangan) at ang Japanese hukbo rages sa buong bayan ng Pozorrubio, Binalonan, at Tayug. Sa tamang panahon, ang USAFFE pwersa urong sa Bataan at tumatagal ang mga Hapon militar kontrol ng Pangasinan at nagsisimula ang dalawang-taong Hapon. Ito nagdala ng malaking paghihirap sa mga tao.
Enero 20, 1942 - Ito ang pagiging kinakailangan upang tumulong sa mga trabaho pwersa sa pamamagitan ng Administration Hapon Militar, si Dr. Santiago Estrada, na mas maaga lumikas sa opisina ng probinsiya upang Tayug, reassumes gobernador at reorganizes ang panlalawigang pamahalaan upang makatulong sa pagpapanumbalik ng kapayapaan at kaayusan at sa trabaho para sa kapakanan ng mga tao. Dagupan ay pinili bilang ang kabisera ng lalawigan ng bagong gobyerno national Japanese-sponsored.
Enero 09-13, 1945 - Ang magkakatulad Lakas sa Estados Unidos Sixth Army sa ilalim ng Pangkalahatang Walter Krueger makakarating unopposed sa beaches ng Lingayen, Binmaley, Dagupan, Mangaldan, at San Fabian, effecting ang simula ng pagpapalaya ng Pangasinan. Apat na araw sa paglaon Gen. Douglas MacArthur ay dumating sa pampang sa likod mismo ang wasak Capitol building. Siya ay may lupain din sa Dagupan at i-set up ang kanyang headquarters Luzon doon.
Pebrero 1945 - Ang mga Amerikano sa pamamagitan ng Philippine Civil Affairs Unit (PCAU) muling ibalik ang panlalawigang pamahalaan at i-install Sofronio Quimson bilang Gobernador, habang napananatili ang panahon ng digmaan kabisera ng Dagupan bilang naturang.
Hunyo 1945 - Ang kabisera panlalawigan ay inilipat pabalik sa Lingayen.
1946- Sa pamamagitan ng Philippine Rehabilation Act, tumutulong ang pamahalaan ng US government ang probinsiya sa ilalim ng Gobernador Enrique Braganza sa reconstructing nasira gusali kabilang ang Capitol building.
1953 - Gobernador Juan de Guzman Rodriguez undertakes ang konstruksiyon ng mga opisyal na tirahan at guest house ng gobernador. Ito ay pinangalanang "Princess Urduja Palace" pagkatapos ng maalamat ika-14 siglo Amazon lider sa pre-kolonyal na Pangasinan. (Tandaan: Minsan sa 1990 isang pambansang pagpupulong ng mga iskolar at academicians Forrester na ang kaharian kung saan Urduja ay dapat na mamuno ay wala sa Pangasinan o kahit saan sa Pilipinas ngunit saanman sa Indochina.)
Hunyo 30, 1992 - Ang isang full-dugo Pangasinense, Ramos, nagiging Pangulo ng Republika ng Pilipinas. Kabilang sa kanyang maraming mga nakamit na ang mga benepisyo Pangasinan ngayon ay na-akit sa mga banyagang mamumuhunan upang ilagay up ang Sual Power Plant sa luwag ang power crisis bago at sa panahon ng kanyang termino, at ang San Roque Dam.
Oktubre 1999 - Ang Sual Power Plant sa Sual nagsimula operating. Sa Pangasinan bilang host province, ito ay ang pinakamalaking at pinaka-epektibong karbon-fired power plant sa Pilipinas servicing sa Luzon grid na may kapasidad ng 1,218 MW. Ang kumpanya ay mayroong isang Kasunduan Energy Conversion sa National Power Corporation na may isang 25-taong build-operate-transfer scheme (bot).
1998 - Ang San Roque Multipurpose Project o SRMP sa San Manuel at San Nicolas ay binuo upang gamitin ang kapangyarihan ng ikatlong pinakamalaking ilog sa bansa, ang Agno River, nagdadala sa mga benepisyo sa ilang mga komunidad sa gitna ng Luzon kung pinatatakbo at pinananatili ng maayos: baha control, patubig, kuryente at pinahusay na kalidad ng tubig.
2007- Ang ikalawang kalahati ng 2007 ay nagmamarka ng pagsisimula ng makabuluhang mga pagbabago sa pisikal na anyo at sistematikong clustering ng panlalawigang pamahalaan gusali, mga parke, mga ospital, at satellite mga tanggapan. Nakakuha ang intensive rehabilitation at repair ng kapitolyo building pambansang karangalan at pagkilala sa pagkumpleto nito noong 2008, ang kita para sa mga ito ng titulong "Best Provincial Capitol sa Pilipinas". Kasabay ng pagbabago ng pisikal na imprastraktura ng lalawigan, mga tao na mapagkukunan pagpapabuti ay ipinatupad sa pamamagitan ng mga programa na nagresulta sa pagpapanumbalik ng karangalan, paggalang sa sarili at propesyonalismo ng probinsiya mga empleyado ng gobyerno tulad ng nagtatrabaho lakas kasosyo sa pag-unlad ng Pangasinan. Iyon ay panahon ng Kataga ng Gobernador Amado T. Espino, Jr. na ang araw ng Pangasinan founding ay estblished, magdiwang nito 430 founding
anibersaryo para sa unang pagkakataon noong Abril 5, hinubad ang Golden edad 2010. Pangasinan mula sa taong ito na kung saan nakita maraming mga pamumuhunan na dumadaloy sa lalawigan, makabuluhang mga proyektong pangkaunlaran mushrooming sa bawat sulok, lokal, nasyonal at internasyonal na mga ugnayan sa pagiging matatag, ang lahat para sa pag-unlad Pangasinan at siyensiya, at sa wakas paglabag sa lupa sa isang panahon kung saan ang mga Pangasinense buong kapurihan claim na ang kanilang Province ay ang pinakamahusay na lugar upang mamuhunan, nakatira, trabaho at itaas ang isang pamilya.
References:
Callejas, Ana Hernández Sevilla, “Nota Informativa, Seccion de Filipinas,” 26 de agosto de 2005
Callanta, Cesar V. – The Limahong Invasion, Quezon City, Philippines: New Day Publishers, 1989
Cortez, Rosario Mendoza, “Pangasinan 1572-1800,” Quezon City: New Day Publishers, 1990
Cortez, Rosario Mendoza, “Pangasinan 1901-1986: A Political, Socioeconomic and Cultural History,” New Day Publishers, 1990
Cortez, Rosario Mendoza, “Pangasinan 1801- 1900: The Beginnings of Modernization.,” Quezon City: New Day Publishers, 1990
Quintos, Felipe, “Sipi Awaray Gelew Diad Pilipinas (Revolucion Filipina),” Lingayen, Pangasinan: Gumawid Press, 1926
Williams, Daniel R., “The Odyssey of the Philippine Commission,” 3, Chicago A. C. McClurg & Co.-191, Digitized by Google
MUHON: A Journal of Architecture, Landscape Architecture and the Designed Environment, University of the Philippines College of Architecture, Issue No. 3
Basa, Restituto, “From the Saltbeds,” People’s Digest and Forum, Dagupan City: August 11, 2006
Pangasinan, derived its name from the word “panag asinan”, which means “where salt is made”, owing to the rich and fine salt beds which were the prior source of livelihood of the province’s coastal towns.
SIGNIFICANT PERIODS
Pre-Spanish period – Ancient Malayo-Polynesians of the Austronesian stock arrive by boat and establish settlements along the Lingayen Gulf. They are proficient in salt-making so they call their new home Pangasinan which means “the place where salt is made.” This refers to the coastal area only while the inner areas are collectively called “Caboloan” because the small bamboo species called “bolo” abound there. The inhabitants of Pangasinan traded with India, China and Japan as early as the 8th century A.D.
1572 – Juan de Salcedo, upon the orders of his grandfather Governor General Miguel Lopez de Legazpi to explore and pacify northern Luzon, reaches
Pangasinan. A Spanish priest-historian, Fray Juan Ferrando, calls Salcedo the “first discoverer” of Pangasinan. The province is now under the jurisdiction of Spain as an encomienda since April 5.
1574-1575– The Chinese corsair Limahong, after being repulsed by the Spaniards in his bid to found a colony in Manila, goes to Pangasinan and establishes his little kingdom within a fort in Lingayen. His party is composed of men, women and children. He forces the natives to cooperate with him by supplying him provisions and serving him and his people. Juan de Salcedo pursues him and after months of blockade Limahong and his forces escape in August 1575 through a channel that they dug out into the China sea. Many of his men with their families choose to stay behind in Lingayen.
1580 – Pangasinan is organized as an alcaldia mayor , a politico-civil administrative unit or province, by Governor General Gonzalo Ronquillo de Peñalosa and receives its first alcalde mayor in the person of Don Pedro Manrique.
1611 – The province of Pangasinan’s territorial limits are set by the superior government, thus completing the requisites for a viable political subdivision: a defined territory, a set of administrators, and law-abiding subjects. The province, as constituted, now include all the coastal villages called “Pangasinan” and the inner areas called “Caboloan.” The boundaries are from San Juan (now in La Union) in the north, to the foothills of the Cordillera and Caraballo mountains in the northeast and east, to Paniqui in the south, to the present area of Sual town in the west plus that area that is the present-day Zambales.
1660 –Malong Revolt. Andres Malong of Binalatongan leads the revolt of the Filipinos against the Spaniards. They were encouraged by the short takeover of Manila by the Dutch. He declares himself as “Ari” but their declaration of independence is short-lived as they are subdued by the Spaniards in less than a month.
1762 – Palaris Revolt – Juan dela Cruz Palaris, also of Binalatongan, leads his people to complain to the Spaniards about paying tributes. Encouraged by the defeat of the Spanish army and capture of Manila by the British, they go on to make more demands and drive away all the Spaniards from the capital town of Lingayen. For two years the rebels and their supporters in the province taste freedom and power over the Spanish government but the capture of Palaris ends the rebellion. To forget this sad episode the Spanish officials give the town “Binalatongan” its new name “San Carlos” in honor of Spain’s reigning monarch Charles III.
1840 – The Casa Real (Royal House) is constructed in Lingayen. This 1,700 sqm building of stone masonry and bricks is the provincial seat of government where the Alcalde Mayor resides and holds office. It would be the venue of many historic events in Pangasinan and was used as the “Juzgado” later on.
1855 – The Spanish government opens Sual as an official port of foreign trade. Rice is exported to China and Macao from this port. It is also one of the country’s centers for shipbuilding, together with Labrador, Lingayen and Dagupan.
December 27, 1897 – General Emilio Aguinaldo, accompanied by Spanish Governor General Primo de Rivera and others, takes the train to the Dagupan terminal and travels on to Sual to board the S.S. Uranus that is to bring him to exile in Hongkong to comply with the Pact of Biak-na-Bato.
July 22, 1898 – Pangasinan is liberated from Spanish rule. The local board of Katipunan that was organized by General Francisco Makabulos of Central Luzon four months earlier and led by Don Daniel Maramba of Sta. Barbara, Vicente del Prado of San Jacinto, Juan Quesada and Eliseo Arzadon of Dagupan, defeat the Spanish forces making a last stand in Dagupan. Thereupon, they reenact the proclamation of independence done at Kawit 40 days earlier.
February 5, 1899 – A day after the start of hostilities of the Philippine-American War, President Aguinaldo directs Pangasinan Governor Quesada to transfer the provincial capital to San Carlos to protect the province from the threat of a coastal invasion by the Americans, as Lingayen is located right by the Gulf. San Carlos thus served as the capital of the province from this day until the fall of the Republican forces in Pangasinan in November of the same year.
August 1899 – In a barrio in Bayambang, Jose Palma, a staff member of the revolutionary government’s newspaper La Independencia, writes a poem that becomes the lyrics for the melody of the “La Marcha Nacional Filipina” composed by Julian Felipe. This poem is translated later to Pilipino and given the title “Lupang Hinirang” which is now the Philippine National Anthem. It was written in the house of Doña Romana G. vda de Favis. This house served as the “Malacañang” of the Aguinaldo Republic momentarily in November 1899. (The said barrio is now part of Baustista.)
Early November 1899 – the Philippine American War reaches Pangasinan. General Emilio Aguinaldo, the president of the first Philippine Republic, transfers the seat of his government to Bayambang and it momentarily becomes the capital of the republic. The Council of Government also convenes for the last time in Bayambang, in which meeting it was finally decided to disband the army and resort instead to guerilla warfare. The formal workings of the central government of the first Philippine Republic thus ended in Bayambang.
November 20, 1899 –General MacArthur and General Lawton’s columns successfully link up with General Wheaton’s in Dagupan, marking the end of overt warfare in Pangasinan and completing the American conquest of the province. Shortly, military administrators are installed.
February 16, 1901 – The Taft Commission organizes Pangasinan as a civil province in a general assembly in Dagupan. Don Perfecto Sison of Lingayen is appointed Governor and Lingayen is chosen over Dagupan to remain as the capital because the Casa Real is located there. Judge Taft and his commissioners were given a grand reception at the Casa Real.
September 1902 – The first public secondary school in Pangasinan is opened in Lingayen with some of the US “Thomasites” as educators. The Pangasinan Academic High School is the sole public secondary school in Pangasinan until 1946. Now named the Pangasinan National High School, it has produced many of the most successful personages in the province.
February 10-19, 1919 – Governor Daniel Maramba leads the inaugural festivities for the new Capitol. The revelry features an agricultural and industrial fair, a carnival, parades and a grand coronation ball with a a queen and her court. American Ralph Doane, designed this neo-classical building.
December 22, 1941 – World War II comes to Pangasinan. Bitter fighting between the USAFFE (United States Armed Forces in the Far East) and the Japanese army rages around the towns of Pozorrubio, Binalonan, and Tayug. In due course, the USAFFE forces retreat to Bataan and the Japanese military takes control of Pangasinan and the two-year Japanese invasion starts. This brought enormous hardship to the people.
January 20, 1942 – It being necessary to cooperate with the occupation forces through the Japanese Military Administration, Dr. Santiago Estrada, who earlier evacuated the provincial office to Tayug, reassumes the governorship and reorganizes the provincial government in order to help in the restoration of peace and order and to work for the welfare of the people. Dagupan is chosen as the provincial capital of the new Japanese-sponsored national government.
January 9-13, 1945 – The Allied Forces with the United States Sixth Army under General Walter Krueger lands unopposed on the beaches of Lingayen, Binmaley, Dagupan, Mangaldan, and San Fabian, effecting the start of the liberation of Pangasinan. Four days later Gen. Douglas MacArthur came ashore right behind the ruined Capitol building. He also landed in Dagupan and set up his Luzon headquarters there.
February 1945 – The Americans through the Philippine Civil Affairs Unit (PCAU) reestablish the provincial government and install Sofronio Quimson as Governor, while retaining the wartime capital of Dagupan as such.
June 1945 – The provincial capital is moved back to Lingayen.
1946- Through the Philippine Rehabilation Act, the US government assists the provincial government under Governor Enrique Braganza in reconstructing damaged buildings including the Capitol building.
1953 – Governor Juan de Guzman Rodriguez undertakes the construction of the governor’s official residence and guest house. It is named “Princess Urduja Palace” after the legendary 14th century amazon leader in pre-colonial Pangasinan. (Note: Sometime in the 1990s a national conference of scholars and academicians concluded that the kingdom where Urduja was supposed to rule was not in Pangasinan or anywhere in the Philippines but somewhere in Indochina.)
June 30, 1992 – A full-blooded Pangasinense, Fidel V. Ramos, becomes President of the Republic of the Philippines. Among his many achievements that benefits Pangasinan today was attracting foreign investors to put up the Sual Power Plant to ease the power crisis before and during his term, and the San Roque Dam.
October 1999 – The Sual Power Plant in Sual started operating. With Pangasinan as the host province, this is the largest and most effective coal-fired power plant in the Philippines servicing the Luzon grid with a generating capacity of 1,218 MW. The company has an Energy Conversion Agreement with the National Power Corporation with a 25-year build-operate-transfer scheme (BOT).
1998 – The San Roque Multipurpose Project or SRMP in San Manuel and San Nicolas was built to harness the power of the country’s third largest river, the Agno River, bringing these benefits to several communities in the heart of Luzon if operated and maintained properly: flood control, irrigation, electrical power and improved water quality.
2007- The second half of 2007 marks the commencement of significant changes in the physical appearance and systematic clustering of provincial government buildings, parks, hospitals, and satellite offices. The intensive rehabilitation and repair of the provincial capitol building gained national fame and recognition upon its completion in 2008, earning for it the title “Best Provincial Capitol in the Philippines”. Simultaneous to the renovation o f the physical infrastructure of the province, human resource improvement was implemented through programs which resulted to the restoration of dignity, self-respect and professionalism of provincial government employees as working force partners in Pangasinan’s development. It was during this Term of Governor Amado T. Espino, Jr. that the founding day of Pangasinan was estblished, celebrating its 430th founding
anniversary for the first time on April 5, 2010. Pangasinan’s Golden age took off from this year which saw numerous investments flowing into the province, significant development projects mushrooming in every corner, local, national and international linkages being established, all for Pangasinan’s progress and advancement, and finally breaking ground on a period where Pangasinenses proudly claim that their Province is the best place to invest, live, work and raise a family.
Pangasinan ay kabilang sa mga pinakamaagang pampulitika at administratibong yunit sa Pilipinas. Ito ay opisyal na nasakop at sinakop ng D. Martin de Goiti sa 1571. Noong Abril 5, 1572, Pangasinan ay ginawa ng isang encomienda sa pamamagitan ng Espanyol hari o reyna korona upang makatanggap ng pagtuturo sa Catholic Faith, na nangangahulugan na ang Pangasinan ay nakaayos sa ilalim ng isang pamumuno at may identity bago ang Espanyol royal court. Pagkalipas ng walong taon, noong 1580, Pangasinan ay nakaayos sa isang yunit pampulitika sa ilalim ng isang alkalde mayor na sa oras na iyon ay may awtoridad bilang pinuno ng lalawigan o panlalawigang pamahalaan na may mga function ng panghukuman na nagpapahiwatig na Pangasinan ay maging isang probinsya. Upang gunitain ang araw kapag Pangasinan naging isang encomienda at ang taon ito ay naging isang lalawigan, Pangasinan nagdiriwang 5 Abril 1580 bilang opisyal na araw founding ng lalawigan ng Pangasinan. Sa oras na iyon, ang mga teritoryal na hurisdiksyon kasama sa Lalawigan ng Zambales at ilang bahagi ng La Union at Tarlac. Sa kalagitnaan ng ika-19 siglo gayunpaman, hilagang bayan ng Agoo sa Bacnotan ay pinaghihiwalay mula sa lalawigan at naging bahagi ng La Union. Ang panlalawigang teritoryo ay karagdagang pinaliit sa 1875 sa pagsasanib ng Paniqui at iba pang mga bayan sa timog ng ito sa Tarlac.
Pangasinan, nagmula ang pangalan nito mula sa salitang "Panag Asinan", na ibig sabihin ay "kung saan asin ay ginawa", dahil sa ang mayaman at pinong asin kama kung saan ay ang mga bago pinagkukunan ng kabuhayan ng mga coastal town sa lalawigan ng.
Makabuluhang panahon
Period Pre-Spanish - Sinaunang Malayo-Polynesian ng Austronesian stock dumating sa pamamagitan ng bangka at magtatag ng mga pamayanan sa kahabaan ng Lingayen Gulf. Ang mga ito ay may kakayahan sa paggawa ng asin kaya tumawag sila ng kanilang bagong bahay Pangasinan na nangangahulugang "ang lugar kung saan ang asin ay ginawa." Ito ay tumutukoy sa coastal area lamang habang ang mga lugar sa loob ay kolektibong tinatawag na "Caboloan" dahil ang maliit na species ng kawayan na tinatawag na "gulok "makapal doon. Ang mga naninirahan sa Pangasinan traded na may Indya, Tsina at Japan bilang maaga bilang ang ika-8 siglo AD
1572 - Juan de Salcedo, sa utos ng kanyang apo Governor General Miguel Lopez de Legazpi upang galugarin at umawat hilagang Luzon, umabot
Pangasinan. Isang Espanyol pari-mananalaysay, Fray Juan Ferrando, tawag Salcedo ng "unang deskubridor" ng Pangasinan. Ang lalawigan ay sa ilalim ng hurisdiksiyon ng Espanya bilang isang encomienda mula noong Abril 5 ngayon.
1574-1575- Ang Chinese corsair Limahong, matapos na repulsed sa pamamagitan ng mga Espanyol sa kanyang mga bid upang makahanap ng isang kawan ng mga ibon sa Manila, pupunta sa Pangasinan at nagtatatag ng kanyang maliit na kaharian sa loob ng isang depensa sa Lingayen. Ang kanyang partido ay binubuo ng mga lalaki, babae at mga bata. Pinipilit niya ang mga katutubo na makipagtulungan sa kanya sa pamamagitan ng pagbibigay sa kanya ng mga probisyon at sa kanya at sa kanyang mga tao serving. Juan de Salcedo panghabang kanya at matapos ang buwan ng blockade Limahong at ang kanyang mga pwersa makatakas sa Agosto 1575 sa pamamagitan ng isang channel na sila utong out sa dagat Tsina. Marami sa kanyang mga lalaki sa kanilang mga pamilya pumili upang manatili sa likod sa Lingayen.
1580 - Pangasinan ay isinaayos bilang isang Alcaldia mayor, isang administrative unit o lalawigan pulitiko-sibil, sa pamamagitan ng Gobernador General Gonzalo Ronquillo de Peñalosa at tumatanggap ng kanyang unang alcalde mayor sa katauhan ni Don Pedro Manrique.
1611 - Ang lalawigan ng mga limitasyon ng mga teritoryal na Pangasinan ay naka-set sa pamamagitan ng higit na mataas na pamahalaan, ganito ang pagkumpleto ng rekisitos para sa isang mabubuhay politikal na subdibisyon: isang tinukoy teritoryo, isang set ng mga administrador, at mga paksa masunurin sa batas. Ang lalawigan, tulad ng batas, ngayon isama ang lahat ng coastal village na tinatawag na "Pangasinan" at ang panloob na mga lugar na tinatawag na "Caboloan." Ang mga hangganan ay mula sa San Juan (na ngayon sa La Union) sa hilaga, sa paanan ng Cordillera at Caraballo bundok sa hilagang-silangan at silangan, upang Paniqui sa timog, hanggang sa kasalukuyan lugar ng Sual na bayan sa kanluran plus na lugar na sa kasalukuyan-araw Zambales.
1660 -Malong aalsa. Andres Malong ng Binalatongan humantong ang pag-aalsa ng mga Pilipino laban sa mga Kastila. Sila ay hinihikayat sa pamamagitan ng maikling pagkuha sa kapangyarihan ng Manila sa pamamagitan ng mga Dutch. Ipinahayag niya ang kanyang sarili bilang "Ari" ngunit ang kanilang mga deklarasyon ng kalayaan ay maikli ang buhay ng mga ito ay sakop ng mga Espanyol sa mas mababa sa isang buwan.
1762 - Palaris Revolt - Juan dela Cruz Palaris, din ng Binalatongan, ay humahantong ang kanyang mga tao upang magreklamo sa mga Kastila tungkol sa pagbabayad tributes. Hinihikayat sa pamamagitan ng pagkatalo ng mga hukbong Espanyol at makuha ng Manila sa pamamagitan ng British, pumunta sa mga ito ay upang gumawa ng mas maraming pangangailangan at itaboy ang lahat ng mga Kastila mula sa kabisera ng bayan ng Lingayen. Para sa dalawang taon ang mga rebeldeng at kanilang mga tagasuporta sa lalawigan tikman ang kalayaan at kapangyarihan sa ibabaw ng mga Espanyol na pamahalaan ngunit ang pagkuha ng Palaris nagtatapos ang paghihimagsik. Upang kalimutan ang malungkot na episode ang mga opisyal ng Spanish bigyan ang bayan "Binalatongan" sa bago nitong pangalan na "San Carlos" sa karangalan ng reigning reyna ng Espanya Charles III.
1840 - Ang Casa Real (Royal House) ay itinayo sa Lingayen. Ito 1,700 sqm gusali ng bato masonerya at brick ay ang panlalawigang sentro ng pamahalaan kung saan ang Alcalde Mayor tirahan at humahawak ng opisina. Gusto Ito ay ang lugar ng maraming mga makasaysayang mga kaganapan sa Pangasinan at ginamit bilang ang "Juzgado" sa susunod.
1855 - Nagbukas ang Espanyol na pamahalaan Sual bilang isang opisyal na port ng dayuhang kalakalan. Rice ay nailipat na sa Tsina at Macau mula sa port. Ito ay isa sa mga sentro ng bansa para sa paggawa ng mga bapor rin, kasama ng Labrador, Lingayen at Dagupan.
Disyembre 27, 1897 - General Emilio Aguinaldo, sinamahan ng Spanish Governor General Primo de Rivera at ang iba, tumatagal ang tren sa terminal ng Dagupan at mga paglalakbay sa sa Sual na pumanhik sa SS Uranus iyon ay upang dalhin siya sa pagpapatapon sa Hongkong upang sumunod sa mga Kasunduan sa Biak-na-Bato.
Hulyo 22, 1898 - Pangasinan ay liberated mula sa pamamahala ng mga Kastila. Ang mga lokal na lupon ng Katipunan na ay inayos ayon sa General Francisco Makabulos ng Gitnang Luzon sa apat na buwan nang mas maaga at sa pamumuno ni Don Daniel Maramba ng Sta. Barbara, Vicente del Prado ng San Jacinto, Juan Quesada at Eliseo Arzadon ng Dagupan, talunin ang puwersa Spanish paggawa ng isang huling tumayo sa Dagupan. Sa ibabaw nito, reenact nila ang pagpapahayag ng pagsasarili gawin sa Kawit 40 araw na mas maaga.
Pebrero 5, 1899 - Isang araw pagkatapos ng simula ng labanan ng Digmaang Pilipino-Amerikano, President Aguinaldo ang namumuno sa Pangasinan Governor Quesada na ilipat ang panlalawigang kabisera sa San Carlos upang maprotektahan ang lalawigan mula sa mga banta ng isang coastal panghihimasok ng mga Amerikano, tulad ng Lingayen Matatagpuan mismo sa pamamagitan ng Gulf. San Carlos kaya nagsilbi bilang ang kabisera ng lalawigan mula sa araw na ito hanggang sa pagkahulog ng Republican pwersa sa Pangasinan noong Nobyembre ng parehong taon.
Agosto 1899 - Sa isang baryo sa Bayambang, Jose Palma, isang miyembro ng kawani ng pahayagan ng rebolusyonaryong pamahalaan La Independencia, nagsusulat ng isang tula na nagiging lyrics para sa mga tono ng "La Marcha Nacional Filipina" na binubuo ng Julian Felipe. Tulang ito ay isinalin sa ibang pagkakataon upang Pilipino at binigyan ng titulong "Lupang Hinirang" na ngayon ng Philippine National Anthem. Ito ay isinulat sa bahay ni Doña Romana G. Vda de Favis. Ang bahay na ito ay nagsilbi bilang ang "Malacañang" ng Aguinaldo Republic sandali noong Nobyembre 1899. (Ang sinabi barrio ay bahagi na ngayon ng Baustista.)
Maagang Nobyembre 1899 - Digmaang Pilipino Amerikano umabot Pangasinan. General Emilio Aguinaldo, ang pangulo ng unang Republika ng Pilipinas, ang paglipat ng mga upuan ng kanyang pamahalaan sa Bayambang at ito sa ilang sandali ay nagiging ang kabisera ng republika. Ang Konseho ng Gobyerno convenes din para sa mga huling oras sa Bayambang, kung saan ang mga pulong na ito ay sa wakas ay nagpasya na buwagin ang hukbo at resort sa halip na gerilya digma. Ang pormal na mga gawain ng pamahalaang sentral ng unang Republika ng Pilipinas sa gayon nagtapos sa Bayambang.
Nobyembre 20, 1899 Pangkalahatang-MacArthur at mga haligi General Lawton ni matagumpay link up sa General Wheaton sa Dagupan, minamarkahan ang katapusan ng pantao digma sa Pangasinan at pagkumpleto ng mga Amerikanong pananakop ng lalawigan. Makalipas ang ilang sandali, ang mga administrator ng militar ay naka-install.
16 Peb 1901 - Ang Taft Commission nagsasagawa Pangasinan bilang isang sibil lalawigan sa isang general assembly sa Dagupan. Don Perfecto Sison ng Lingayen ay hinirang ng Gobernador at Lingayen ay pinili sa loob ng Dagupan upang manatili bilang ang kabisera dahil ang Casa Real ay matatagpuan doon. Hukom Taft at ang kanyang mga komisyonado ay bibigyan ng isang grand reception sa Casa Real.
Set 1902 - Ang unang pampublikong sekundaryong paaralan sa Pangasinan ay binuksan sa Lingayen sa ilan sa mga US "Thomasites" bilang educators. Ang Pangasinan Academic High School ay ang nag-iisang pampublikong sekundaryong paaralan sa Pangasinan hanggang 1946. Ngayon pinangalanan ang Pangasinan National High School, ito ay ginawa ng marami sa mga pinaka-matagumpay na katauhan sa lalawigan.
Pebrero 10-19, 1919 - Gobernador Daniel Maramba humahantong ang pagtanggap na kasiyahan para sa bagong Capitol. Nagtatampok ang maingay at magulong pagsasaya Ang isang pang-agrikultura at pang-industriya fair, isang carnival, parada at isang grand coronation ball aa reyna at ang kanyang looban. Amerikano Ralph Doane, dinisenyo ito neo-classical na gusali.
Disyembre 22, 1941 - Ikalawang Digmaang Pandaigdig dumating sa Pangasinan. Mapait labanan sa pagitan ng USAFFE (Estados Unidos Sandatahang Lakas sa Malayong Silangan) at ang Japanese hukbo rages sa buong bayan ng Pozorrubio, Binalonan, at Tayug. Sa tamang panahon, ang USAFFE pwersa urong sa Bataan at tumatagal ang mga Hapon militar kontrol ng Pangasinan at nagsisimula ang dalawang-taong Hapon. Ito nagdala ng malaking paghihirap sa mga tao.
Enero 20, 1942 - Ito ang pagiging kinakailangan upang tumulong sa mga trabaho pwersa sa pamamagitan ng Administration Hapon Militar, si Dr. Santiago Estrada, na mas maaga lumikas sa opisina ng probinsiya upang Tayug, reassumes gobernador at reorganizes ang panlalawigang pamahalaan upang makatulong sa pagpapanumbalik ng kapayapaan at kaayusan at sa trabaho para sa kapakanan ng mga tao. Dagupan ay pinili bilang ang kabisera ng lalawigan ng bagong gobyerno national Japanese-sponsored.
Enero 09-13, 1945 - Ang magkakatulad Lakas sa Estados Unidos Sixth Army sa ilalim ng Pangkalahatang Walter Krueger makakarating unopposed sa beaches ng Lingayen, Binmaley, Dagupan, Mangaldan, at San Fabian, effecting ang simula ng pagpapalaya ng Pangasinan. Apat na araw sa paglaon Gen. Douglas MacArthur ay dumating sa pampang sa likod mismo ang wasak Capitol building. Siya ay may lupain din sa Dagupan at i-set up ang kanyang headquarters Luzon doon.
Pebrero 1945 - Ang mga Amerikano sa pamamagitan ng Philippine Civil Affairs Unit (PCAU) muling ibalik ang panlalawigang pamahalaan at i-install Sofronio Quimson bilang Gobernador, habang napananatili ang panahon ng digmaan kabisera ng Dagupan bilang naturang.
Hunyo 1945 - Ang kabisera panlalawigan ay inilipat pabalik sa Lingayen.
1946- Sa pamamagitan ng Philippine Rehabilation Act, tumutulong ang pamahalaan ng US government ang probinsiya sa ilalim ng Gobernador Enrique Braganza sa reconstructing nasira gusali kabilang ang Capitol building.
1953 - Gobernador Juan de Guzman Rodriguez undertakes ang konstruksiyon ng mga opisyal na tirahan at guest house ng gobernador. Ito ay pinangalanang "Princess Urduja Palace" pagkatapos ng maalamat ika-14 siglo Amazon lider sa pre-kolonyal na Pangasinan. (Tandaan: Minsan sa 1990 isang pambansang pagpupulong ng mga iskolar at academicians Forrester na ang kaharian kung saan Urduja ay dapat na mamuno ay wala sa Pangasinan o kahit saan sa Pilipinas ngunit saanman sa Indochina.)
Hunyo 30, 1992 - Ang isang full-dugo Pangasinense, Ramos, nagiging Pangulo ng Republika ng Pilipinas. Kabilang sa kanyang maraming mga nakamit na ang mga benepisyo Pangasinan ngayon ay na-akit sa mga banyagang mamumuhunan upang ilagay up ang Sual Power Plant sa luwag ang power crisis bago at sa panahon ng kanyang termino, at ang San Roque Dam.
Oktubre 1999 - Ang Sual Power Plant sa Sual nagsimula operating. Sa Pangasinan bilang host province, ito ay ang pinakamalaking at pinaka-epektibong karbon-fired power plant sa Pilipinas servicing sa Luzon grid na may kapasidad ng 1,218 MW. Ang kumpanya ay mayroong isang Kasunduan Energy Conversion sa National Power Corporation na may isang 25-taong build-operate-transfer scheme (bot).
1998 - Ang San Roque Multipurpose Project o SRMP sa San Manuel at San Nicolas ay binuo upang gamitin ang kapangyarihan ng ikatlong pinakamalaking ilog sa bansa, ang Agno River, nagdadala sa mga benepisyo sa ilang mga komunidad sa gitna ng Luzon kung pinatatakbo at pinananatili ng maayos: baha control, patubig, kuryente at pinahusay na kalidad ng tubig.
2007- Ang ikalawang kalahati ng 2007 ay nagmamarka ng pagsisimula ng makabuluhang mga pagbabago sa pisikal na anyo at sistematikong clustering ng panlalawigang pamahalaan gusali, mga parke, mga ospital, at satellite mga tanggapan. Nakakuha ang intensive rehabilitation at repair ng kapitolyo building pambansang karangalan at pagkilala sa pagkumpleto nito noong 2008, ang kita para sa mga ito ng titulong "Best Provincial Capitol sa Pilipinas". Kasabay ng pagbabago ng pisikal na imprastraktura ng lalawigan, mga tao na mapagkukunan pagpapabuti ay ipinatupad sa pamamagitan ng mga programa na nagresulta sa pagpapanumbalik ng karangalan, paggalang sa sarili at propesyonalismo ng probinsiya mga empleyado ng gobyerno tulad ng nagtatrabaho lakas kasosyo sa pag-unlad ng Pangasinan. Iyon ay panahon ng Kataga ng Gobernador Amado T. Espino, Jr. na ang araw ng Pangasinan founding ay estblished, magdiwang nito 430 founding
anibersaryo para sa unang pagkakataon noong Abril 5, hinubad ang Golden edad 2010. Pangasinan mula sa taong ito na kung saan nakita maraming mga pamumuhunan na dumadaloy sa lalawigan, makabuluhang mga proyektong pangkaunlaran mushrooming sa bawat sulok, lokal, nasyonal at internasyonal na mga ugnayan sa pagiging matatag, ang lahat para sa pag-unlad Pangasinan at siyensiya, at sa wakas paglabag sa lupa sa isang panahon kung saan ang mga Pangasinense buong kapurihan claim na ang kanilang Province ay ang pinakamahusay na lugar upang mamuhunan, nakatira, trabaho at itaas ang isang pamilya.
References:
Callejas, Ana Hernández Sevilla, “Nota Informativa, Seccion de Filipinas,” 26 de agosto de 2005
Callanta, Cesar V. – The Limahong Invasion, Quezon City, Philippines: New Day Publishers, 1989
Cortez, Rosario Mendoza, “Pangasinan 1572-1800,” Quezon City: New Day Publishers, 1990
Cortez, Rosario Mendoza, “Pangasinan 1901-1986: A Political, Socioeconomic and Cultural History,” New Day Publishers, 1990
Cortez, Rosario Mendoza, “Pangasinan 1801- 1900: The Beginnings of Modernization.,” Quezon City: New Day Publishers, 1990
Quintos, Felipe, “Sipi Awaray Gelew Diad Pilipinas (Revolucion Filipina),” Lingayen, Pangasinan: Gumawid Press, 1926
Williams, Daniel R., “The Odyssey of the Philippine Commission,” 3, Chicago A. C. McClurg & Co.-191, Digitized by Google
MUHON: A Journal of Architecture, Landscape Architecture and the Designed Environment, University of the Philippines College of Architecture, Issue No. 3
Basa, Restituto, “From the Saltbeds,” People’s Digest and Forum, Dagupan City: August 11, 2006